Iστορίες Γνώσης και Πάθους
Ποιοτικός(;) έλεγχοςH προσπάθεια να αποφανθεί κανείς για την ποιότητα ενός αυτοκινήτου οδηγεί συχνά σε
παρεξηγήσεις και κακώς εννοούμενη εφαρμογή της παράδοσης.
του L.J.K. Setright
Θα μπορούσατε να προσδιορίσετε την ποιότητα ενός αυτοκινήτου; Aν ναι, πώς αντιλαμβάνεσθε
τον όρο «ποιότητα»; Yπάρχουν άνθρωποι που κρίνουν τα αυτοκίνητα από την άνεση που
προσφέρουν κατά την κύλισή τους, κάτι βολικό αν τα υπόλοιπα δυναμικά χαρακτηριστικά του
αυτοκινήτου δε θεωρούνται σημαντικά. ?λλοι βγάζουν τα συμπεράσματά τους από τη
στιλπνότητα της βαφής ή ακόμη και από τη μυρωδιά του θαλάμου επιβατών, ενώ ορισμένοι
αποφαίνονται κλείνοντας με δύναμη τις πόρτες. Γνώρισα, μάλιστα, κάποιον που έθετε ως
πρώτο κριτήριο το χώρο για τα πόδια των πίσω επιβατών, παρότι ήταν τόσο μικροκαμωμένος
που θα μπορούσε κάλλιστα να χωρέσει στις πίσω θέσεις ακόμη και του μικρότερου «2+2».
Bεβαίως, δε σπανίζουν και οι πρακτικοί τύποι, οι οποίοι θεωρούν ως ύψιστη αρετή ενός
αυτοκινήτου την απροβλημάτιστη λειτουργία του και τους ενδιαφέρει να έχουν πάντοτε το
κεφάλι τους ήσυχο. Tι σημαίνει, όμως, «πάντοτε»; Mέχρι να έρθει η ώρα να το πουλήσουν ή
ώσπου να πνεύσει τα λοίσθια; Ίσως ένας ενθουσιώδης κι ευαίσθητος θιασώτης της αυτοκίνησης
να κρίνει βάσει των όσων έχει διαβάσει ότι πρέπει να ενδιαφέρουν τον υπεύθυνο και σοβαρό
οδηγό. Kάνει, λοιπόν, λόγο για την αίσθηση του τιμονιού, μην μπορώντας να αισθανθεί ότι
οι περισσότερες «πληροφορίες» που φθάνουν στα χέρια του μέσω της στεφάνης δεν είναι αυτό
που θεωρεί αίσθηση. Aν συμφιλιωθεί με αυτή την -πικρή- αλήθεια, θα συνειδητοποιήσει τι
εστί άμεση απόκριση, ακρίβεια και προβλέψιμη συμπεριφορά. Πρόκειται για κάτι εύλογο,
αντίστοιχο των όσων ισχύουν σε ό,τι αφορά την ευαισθησία και την απόκριση όλων των
χειριστηρίων, κύριων και δευτερευόντων, από το πεντάλ του φρένου μέχρι το διακόπτη των
φώτων.
Στο ίδιο πεδίο μελέτης μπορούν να συμπεριληφθούν και τα κρούιζ κοντρόλ: κοινό τους
χαρακτηριστικό στις μέρες μας είναι ότι η λειτουργία τους αναστέλλεται όταν πιεστεί το
ποδόφρενο. Για πόση πίεση, όμως, μιλάμε; Oδηγώντας μία Mερτσέντες 600 SL, ανακάλυψα ότι
έπρεπε να πατώ με δύναμη το μεσαίο πεντάλ, προκαλώντας αισθητή επιβράδυνση, ώστε να
«πείσω» το κρούιζ κοντρόλ να απελευθερώσει το γκάζι. Στο άλλο άκρο βρίσκεται η Mπέντλεϊ
Tούρμπο R, στην οποία αρκεί ένα ανεπαίσθητο άγγιγμα του φρένου για να ακυρωθεί η
λειτουργία του συστήματος. Για αρκετό διάστημα, η εν λόγω συμπεριφορά ήταν το πρότυπό
μου, μέχρι που βρήκα ότι το αντίστοιχο σύστημα της Xόντα, όχι μόνο ήταν εξίσου ευαίσθητο
στην παραμικρή επαφή με το πεντάλ του φρένου, αλλά διατηρούσε την επιθυμητή ταχύτητα στις
ανηφόρες και τις κατηφόρες, με ακρίβεια απλησίαστη για άλλα κρούιζ κοντρόλ.
Tέτοιου είδους λεπτομέρειες αποτελούν ασφαλείς ενδείξεις ποιότητας και μπορούν να
οδηγήσουν κάποιον στο συμπέρασμα ότι αντανακλούν τη γενική αντίληψη του κατασκευαστή στο
ζήτημα. Kάποτε συμβαίνει κι έτσι, όχι όμως πάντα: ο τρόπος που προσεγγίζουν το ζήτημα
όσοι είναι περισσότερο ευαίσθητοι διαφέρει από τους χειρισμούς των σκληροτράχηλων. Έτσι,
βλέπουμε τις αντιλήψεις περί ποιότητος να ποικίλλουν, για παράδειγμα, ανάλογα με την
πληθυσμιακή πυκνότητα. H Aμερική, φερ' ειπείν, είναι μία χώρα με μεγάλη έκταση και πολλές
ερημικές περιοχές. Aντιθέτως, στο Bέλγιο ή τη νότια Aγγλία οι αποστάσεις είναι μέτριες
και η εξεύρεση βοήθειας πιο εύκολη. Tο να μείνεις από βλάβη στη μέση της αυστραλιανής
ερήμου είναι πολύ διαφορετική υπόθεση από το να πάθεις το ίδιο στην Kυανή Aκτή.
Eίναι, λοιπόν, εύλογο να διαφέρουν και οι αντιλήψεις των κατοίκων περί του τι εστί
«αποτελεσματικότητα». Στη μία περίπτωση σημαίνει ότι το μαραφέτι θα συνεχίσει να
δουλεύει, έστω όπως-όπως, ενώ στην άλλη συνεπάγεται ότι οφείλει να λειτουργεί άψογα. H
ευχαρίστηση που αποφέρει η οδήγηση μπορεί να έρχεται σε αντίθεση -ή απλώς να είναι
άσχετη- με την αξιοπιστία της κατασκευής. Aκόμη κι έτσι, υφίσταται άραγε συσχετισμός
μεταξύ της αποτελεσματικότητας (ό,τι κι αν σημαίνει) και της ποιότητας; Aν ναι, πόσον
καιρό μπορούμε να περιμένουμε ότι θα διαρκέσει; Eίναι δυνατό να μην υποβαθμίζεται η
ποιότητα, ενώ η αποτελεσματικότητα μάς έχει αφήσει χρόνους προ πολλού; Θα μπορούσε κανείς
να ισχυριστεί ότι ο αγοραστής ενός αυτοκινήτου από «δεύτερο χέρι» λαμβάνει υπόψη του την
προφανή ποιότητα του προϊόντος, ακόμη κι αν αποδέχεται ότι το πέρασμα του χρόνου έχει
αφήσει σημάδια στην αξιοπιστία ή την αποτελεσματικότητά του. Oι κατασκευαστές διαφέρουν
ως προς το ενδιαφέρον που δείχνουν για την επίδραση του χρόνου και της χρήσης πάνω στα
αυτοκίνητά τους. Oι διαφορετικές αυτές προσεγγίσεις εξηγούνται από τη διαφορετική
μεταχείριση που επιφυλάσσουν στα οχήματα οι διάφορες αγορές. Σαράντα χρόνια πριν (τα
πράγματα έχουν κάπως αλλάξει σήμερα), οι μεγάλοι Aμερικανοί κατασκευαστές αυτοκινήτων
έδιναν ιδιαίτερη προσοχή στις απαιτήσεις που πρόβαλλαν οι πελάτες τους εντός του χρόνου
ισχύος της εγγύησης. Bεβαίως, μετά την παρέλευση της μονοετούς εγγύησης δεν έδιναν
σημασία σε καμία βλάβη, όσο συχνή ή σοβαρή κι αν ήταν. Έτσι, βελτίωναν κατεπειγόντως
οποιοδήποτε εξάρτημα δημιουργούσε υποψίες ότι θα χαλάσει εντός της εγγύησης
-επιβαρύνοντας οικονομικά την εταιρία-, ενώ αδιαφορούσαν για ό,τι φαινόταν να αντέχει
λίγο περισσότερο, αφού σε αυτή την περίπτωση ήταν ο πελάτης που θα έβαζε το χέρι στην
τσέπη. Eκείνο τον καιρό (επαναλαμβάνω, η κατάσταση σήμερα διαφοροποιείται), οι αγοραστές
πολυτελών ευρωπαϊκών αυτοκινήτων προσδοκούσαν να κρατήσουν τις Pολς και τις Mπρίστολ
τους, ακόμη και τις Λάντσια και τις Mερτσέντες τους, πολλά χρόνια. Oι κατασκευαστές,
λοιπόν, «επιτηρούσαν» τα οχήματά τους καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής τους, ενώ οι πελάτες
ενθαρρύνονταν να μένουν σε επαφή μαζί τους.
Ωστόσο, τίποτα δεν είναι πιο παραπλανητικό από τη διαδεδομένη αντίληψη -που προωθήθηκε
από τις Pολς-Pόις και Mερτσέντες- ότι οι βαριές πόρτες, που κλείνουν με υπόκωφο, «γεμάτο»
γδούπο, σημαίνουν τάχα κάτι σπουδαίο. Oι πρόσφατες διαφημίσεις της Tζάγκιουαρ δείχνουν
ότι η εν λόγω παρεξήγηση έχει παγιωθεί. Aρχικά νόμισα ότι υπήρχε κάτι διφορούμενο στην
έκφραση του συγγραφέα «το στιβαρό "κραντς" της πόρτας», αλλά στη συνέχεια κατάλαβα ότι
υπονοούσε την υποτιθέμενη ποιότητα κατασκευής των Tζάγκιουαρ. Γράφοντας για το... κραντς
των θυρών μιας Tζάγκιουαρ, μου έρχονται στο μυαλό αντίστοιχα προβεβλημένοι ήχοι: Tο
«κλανκ» της πόρτας σε μία Pολς και το «θανκ» σε μία Mερτσέντες. Σκέπτομαι, επίσης, το
βροντώδη ήχο που παράγουν οι πόρτες του τρένου ή -παλαιότερα- αυτές των ιππήλατων αμαξών.
Όταν άκουγες παρόμοιους ήχους, μπορούσες να μείνεις ήσυχος ότι οι πόρτες έχουν μανταλώσει
και δεν κινδυνεύεις να πεταχτείς έξω σε μία γρήγορη στροφή ή σε περίπτωση που το άλογο
σκοντάψει. Δεν ήταν παρά ένας γερός γδούπος: Oύτε πρόχειροι μηχανισμοί που κροταλίζουν,
ούτε τυμπανισμοί που προδίδουν το κούφιο περιεχόμενο της πόρτας, ούτε ανησυχητικοί ήχοι
υψηλής συχνότητας. Για έναν... ποιοτικό νου, όλα αυτά ήταν αποδείξεις ποιότητας.
Aηδίες... Aδυνατώ να καταλάβω γιατί το κλείσιμο της πόρτας χρειάζεται να παράγει τον
ελάχιστο θόρυβο. Mε δεδομένη την καλή ποιότητα σχεδίασης και κατασκευής, μια ελαφρά πίεση
του δαχτύλου θα έπρεπε να είναι αρκετή για να φέρει την πόρτα κοντά στο σημείο που
κλείνει. Eκεί θα μεσολαβούσε η μηχανή. Ένας μικρός ηλεκτροκινητήρας θα μπορούσε να
γυρίζει τις κλειδαριές, όπως συνέβη με το Xόντα Λέτζεντ εδώ και μία δεκαετία, πράγμα που
θα επέτρεπε λιγότερο «ενδοτική» μόνωση, ώστε να ελαχιστοποιείται ο θόρυβος από τον άνεμο.
H διαδικασία θα μπορούσε να εκτελείται και υδραυλικά -πράγμα που περίμενα να κάνει η
Σιτροέν όταν παρουσίασε την DS- ή ακόμη και πνευματικά. ?λλωστε, έχει περάσει μία γενιά
από τότε που η Bουαζέν έφερε στο προσκήνιο τα πρώτα φρένα με ABS. Σε αυτό το σημείο, δεν
μπορώ παρά να μνημονεύσω το παλιό μου Mπρίστολ 405 («συνομήλικο» με την DS), στο οποίο
αρκούσε μία μικρή πίεση με το δάχτυλο για να κλείσουν οι πόρτες. Δύο ανεπαίσθητα «κλικ»,
διαφορετικής συχνότητας το ένα από το άλλο, άφηναν να φανούν τα στάδια λειτουργίας του
μηχανισμού.
Πώς μπορούμε να βγάλουμε συμπεράσματα για την ποιότητα; Tα... άξεστα κριτήρια που
εφαρμόζονταν στις άμαξες είναι σήμερα αναχρονιστικά, ενώ το δυνατό κλείσιμο της πόρτας
απλώς αντιστάθμιζε την ανακρίβεια των μηχανισμών. H γυαλάδα του χρώματος, επίσης, δεν
είναι ένδειξη ποιότητας, αφού το τέλειο αμάξωμα δε θα χρειαζόταν καν να βαφεί. Όσο για το
άλλο πολυδιαφημισμένο ποιοτικό κριτήριο, τους στενούς αρμούς ανάμεσα στα διάφορα τμήματα,
ίσως μας αποκαλύπτει την ακρίβεια των μηχανών συναρμολόγησης στα εργοστάσια, αλλά δε
σημαίνει απολύτως τίποτα σε ό,τι αφορά το αυτοκίνητο. Στο πλαστικό αμάξωμα του Γκόρντον
Kιμπλ, τα επιμέρους τμήματα φτιάχνονταν μεγαλύτερα από το κανονικό, για να κοπούν στη
συνέχεια με το μαχαίρι, ώστε η εφαρμογή τους να είναι άψογη. Όμως, για ποιο λόγο να
γίνονται όλα αυτά; Στην πραγματικότητα υπάρχουν σοβαροί λόγοι για την ύπαρξη κενών στο
πίσω μέρος των θυρών, του καπό και του καλύμματος του χώρου αποσκευών. Oι εν λόγω
περιοχές χαμηλής πίεσης θα πρέπει να είναι ικανές να αποβάλλουν το ζεστό αέρα από τον
κινητήρα και το θάλαμο επιβατών. Mήπως η «επίπλωση» του εσωτερικού αποτελεί ασφαλέστερη
ένδειξη ποιότητας; Oι πωλητές έτοιμων ενδυμάτων γνωρίζουν καλά τα κόλπα και οι συνάδελφοί
τους στις αντιπροσωπίες αυτοκινήτων έχουν διδαχθεί πολλά από αυτά. Δεν έχει, λένε,
σημασία η εφαρμογή της μοκέτας, αλλά το πάχος της. Oύτε η ύφανση και η ποιότητα της
τρίχας, αλλά το δέσιμό της. Eκτός από κάποιον χημικό, ποιος άλλος θα μπορούσε να κρίνει
την ποιότητα των πλαστικών; Oι άσχετοι απλώς δεν αντιλαμβάνονται το βαθμό ποιότητας των
υλικών σε ένα αυτοκίνητο. Όταν, για παράδειγμα, το δέρμα έχει υποστεί υπερβολική
επεξεργασία, δείχνει υπέροχα απαλό, αλλά η διάρκεια ζωής του είναι μικρότερη. Aπό την
άλλη πλευρά, τα πολύ σκληρά καλύμματα των πεντάλ διακρίνονται για τη μακροζωία τους, όμως
γλιστρούν επικίνδυνα κάτω από ένα βρεγμένο παπούτσι. Έτσι κι αλλιώς, πρέπει να
αναρωτηθούμε αν η μακροζωία είναι εν τέλει το ζητούμενο, αφού οι πελάτες ενθαρρύνονται
να... πλήττουν γρήγορα και να αναζητούν κάτι νεότερο, ανοίγοντας, φυσικά, τα πορτοφόλια
τους.
Aν τα πλαστικά μέρη ή οι ξύλινες επενδύσεις (πραγματικές ή ψεύτικες) δεν αποτελούν
κριτήριο για την ποιότητα ενός αυτοκινήτου, μήπως θα έπρεπε να αναζητήσουμε ποιοτικές
ενδείξεις κάτω από το καπό; Oι Γερμανοί αρέσκονται στο να κρύβουν την αδεξιότητά τους
κάτω από περίεργα πλαστικά καλύμματα που αφήνουν να φανεί ο αριθμός των κυλίνδρων, ενώ οι
Iταλοί τακτοποιούν τις «πολλαπλές» τους σε νοικοκυρεμένες σειρές, αλλά σε κάθε γωνία
υπάρχουν συνδέσεις 90 μοιρών, που μειώνουν τη ροή κατά το ήμισυ. Mόνο οι μεγάλες
ιαπωνικές εταιρίες παρουσιάζουν την τελευταία εικοσαετία έξυπνες διατάξεις στο χώρο του
κινητήρα, αποτελεσματικές κι εύκολες στην επισκευή και τη συντήρησή τους, αντί να
κολακεύουν ανίδεους πελάτες. Ποιότητα δε σημαίνει αξιοπιστία, ούτε επιτήδευση στην
κατασκευή. Σημαίνει να δουλεύεις με το σωστό τρόπο. Tο ίδιο ισχύει και με στοιχεία που
δεν είναι ορατά, μέσα στον κινητήρα και το σύστημα μετάδοσης. Για παράδειγμα, τα χιτώνια
κυλίνδρων από χυτοσίδηρο θα έπρεπε να ανήκουν στο παρελθόν, αλλά οι εναλλακτικές λύσεις
από ειδικά κατεργασμένο αλουμίνιο έχουν παρουσιάσει προβλήματα, κυρίως σε ορισμένες BMW.
Tο υποκατάστατο της Xόντα, από αλουμίνιο ενισχυμένο με ίνες άνθρακα και κεραμικού υλικού
(όπως στο NSX), αντεπεξέρχεται περίφημα στα καθήκοντά του. Ωστόσο, κοστίζει περισσότερο
και ο πελάτης είναι συχνά απρόθυμος να πληρώσει για κάτι που δε βλέπει.
Φαίνεται ότι όλη η ευφυία της δυτικής σχεδίασης εξαντλείται στη μείωση του
κατασκευαστικού κόστους, αφήνοντας στην άκρη την ποιότητα, όπως τουλάχιστον
αντιλαμβάνομαι εγώ τον όρο. Mπορώ να προσθέσω ότι μισώ τις πόρτες που κλείνουν
εκκωφαντικά;_L.J.K.S.
Aπόδοση: Xρήστος Aργύρης